واکسن گارداسیل برای پیشگیری از HPV
واکسیناسیون یکی از مؤثرترین دستاوردهای علمی در تاریخ پزشکی است و طی دهههای اخیر توانسته بسیاری از بیماریهای ویروسی خطرناک را کاهش دهد یا از میان ببرد. در میان تمام این واکسنها، واکسن گارداسیل (Gardasil) جایگاهی ویژه دارد، زیرا علیه ویروسی عمل میکند که یکی از شایعترین عفونتهای انسانی است؛ ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV. این ویروس عامل اصلی زگیل تناسلی، بسیاری از ضایعات پیشسرطانی و بخش قابلتوجهی از سرطانهای دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی، دهان و حلق است.
از آنجایی که HPV بسیار مسری است و بیش از ۸۰ درصد افراد در طول عمر خود حداقل یکبار با آن مواجه میشوند، پیشگیری بهوسیله واکسن اهمیت فوقالعادهای دارد. در این مقاله جامع، همه چیز درباره واکسن گارداسیل را بررسی میکنیم؛ از انواع و مکانیسم عملکرد گرفته تا فواید، عوارض، نحوه تزریق، گروههای هدف، نتایج مطالعات علمی و پاسخ به پرسشهای پر تکرار. با کلینیک زهرا عسکری همراه باشید.
واکسن گارداسیل چیست و چگونه عمل میکند؟
گارداسیل واکسنی است که برای محافظت در برابر انواع خاصی از HPV ساخته شده است. این واکسن بهجای استفاده از ویروس زنده یا مرده، از ذرات شبهویروس (VLP) ساخته میشود؛ یعنی ساختار سطحی ویروس بدون هیچ ماده ژنتیکی. بنابراین گارداسیل نمیتواند بیماری ایجاد کند، اما سیستم ایمنی را تحریک میکند تا آنتیبادیهایی تولید کند که در مواجهه واقعی با ویروس، بدن را محافظت نماید.
پس از واکسیناسیون کامل، بدن سطح بالایی از آنتیبادیهای ضد HPV تولید میکند، بهطوری که حتی تماس مستقیم با ویروس نیز اغلب منجر به آلودگی نمیشود و ویروس قبل از ورود به سلولها توسط سیستم ایمنی نابود خواهد شد. این موضوع، مهمترین دلیل اثرگذاری بالای واکسن است و باعث شده گارداسیل از نظر پیشگیری، یکی از موفقترین واکسنهای تاریخ باشد.
انواع واکسن گارداسیل
گارداسیل در دو نوع متفاوت تولید شده است:
۱- گارداسیل ۴ ظرفیتی (Gardasil 4)
این نسخه در برابر ۴ تیپ HPV محافظت ایجاد میکند:
HPV 6 و ۱۱: عامل بیش از ۹۰٪ زگیلهای تناسلی.
HPV 16 و ۱۸: عامل حدود ۷۰٪ سرطانهای دهانه رحم و بسیاری از سرطانهای دیگر مرتبط با HPV.
۲- گارداسیل ۹ ظرفیتی (Gardasil 9)
این نسخه جدیدتر است و علاوه بر چهار تیپ فوق، در برابر پنج تیپ سرطانزای دیگر نیز محافظت ایجاد میکند:
۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲، ۵۸
گارداسیل ۹ امروزه بهترین و کاملترین واکسن موجود برای پیشگیری از HPV شناخته میشود.
فواید واکسن گارداسیل
گارداسیل فواید بسیار گستردهای دارد و یکی از معدود واکسنهایی است که میتواند از ایجاد بیماریهای سرطانی جلوگیری کند. فواید اصلی آن عبارتاند از:
۱- پیشگیری از زگیل تناسلی
بیش از ۹۰ درصد زگیلهای تناسلی به دلیل تیپهای ۶ و ۱۱ HPV است. گارداسیل میتواند تقریباً بهطور کامل از بروز این عارضه جلوگیری کند.
۲- پیشگیری از سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم در میان زنان یکی از مهمترین سرطانهاست. واکسیناسیون میتواند بیش از ۷۰ تا ۸۵ درصد از موارد را پیش از شروع متوقف کند.
۳- کاهش ضایعات پیشسرطانی
گارداسیل میتواند بسیاری از ضایعات CIN و سایر تغییرات سلولی دهانه رحم را کاهش دهد.
۴- محافظت در برابر سرطانهای ناحیه تناسلی مردان
HPV تنها مختص زنان نیست. مردان نیز با این ویروس دچار سرطان آلت تناسلی، بیضه، مقعد و حلق میشوند.
۵- کاهش انتقال ویروس در جامعه
با واکسینه شدن گسترده افراد، چرخه انتقال ویروس کاهش یافته و ایمنی جمعی بهتدریج ایجاد میشود.
۶- تأثیر مثبت در سلامت جنسی آینده
این واکسن نهتنها پیشگیری میکند، بلکه آرامش روانی و امنیت بیشتری در روابط آینده ایجاد میکند.
بیشتر بخوانید : دکتر زگیل تناسلی در مشهد
واکسن گارداسیل برای چه کسانی لازم است؟
تقریبا همه افراد از این واکسن سود میبرند، اما گروههای هدف اصلی عبارتاند از:
۱- دختران ۹ تا ۲۶ سال
بهترین سن شروع واکسیناسیون ۹ تا ۱۲ سال است، درست قبل از شروع فعالیت جنسی.
۲- پسران ۹ تا ۲۶ سال
واکسیناسیون پسران از انتقال ویروس پیشگیری کرده و از سرطانهای مرتبط با HPV در آنها جلوگیری میکند.
۳- افراد بالای ۲۶ سال تا ۴۵ سال
در این گروه نیز ممکن است سودمند باشد، بهویژه اگر در روابط جدید هستند یا قبلاً در معرض همه تیپهای ویروس نبودهاند.
آیا افراد مبتلا به HPV هم میتوانند واکسن بزنند؟
بله. گارداسیل درمانکننده نیست اما:
از تیپهایی که فرد هنوز نگرفته محافظت میکند.
احتمال عود زگیل تناسلی پس از درمان را کاهش میدهد.
پیشرفت ضایعات به سمت تغییرات بدخیم را تا حدی کم میکند.
بنابراین حتی افراد مبتلا نیز میتوانند از فواید واکسن بهرهمند شوند.
تعداد دوزهای واکسن گارداسیل
دوزهای واکسن براساس سن متفاوت است:
برای افراد ۹ تا ۱۴ سال:
۲ دوز
با فاصله ۶ ماه
برای افراد ۱۵ سال به بالا:
۳ دوز
برنامه ۰، ۲ و ۶ ماه
تزریق ناقص اثربخشی واکسن را کاهش میدهد، بنابراین تکمیل دوره اهمیت زیادی دارد.
عوارض جانبی واکسن گارداسیل
گارداسیل یکی از ایمنترین واکسنهای دنیا است. عوارض آن معمولا خفیف و گذرا هستند:
- درد و تورم محل تزریق
- تب خفیف
- سردرد
- خستگی یا ضعف موقت
- تهوع خفیف
- سرگیجه کوتاهمدت بعد از تزریق
عوارض شدید واکسن بسیار بسیار نادر است و میزان ایمنی آن در مطالعات گسترده جهانی، بسیار بالا و مطمئن گزارش شده است.
آیا واکسن گارداسیل باعث ناباروری میشود؟
خیر.
هیچ مطالعه علمی معتبری حتی کوچکترین ارتباطی بین گارداسیل و مشکلات باروری پیدا نکرده است.
برعکس، با جلوگیری از سرطانهای مرتبط با HPV به حفظ سلامت دستگاه تناسلی و باروری کمک میکند.
اثربخشی واکسن گارداسیل
اثربخشی بیش از ۹۹ درصد در پیشگیری از تیپهای تحت پوشش
کاهش ۹۰ درصدی زگیل تناسلی در جوامع واکسینهشده
کاهش ۷۰ درصدی سرطان دهانه رحم
کاهش ۶۰ تا ۹۰ درصدی ضایعات پیشسرطانی
این آمار گارداسیل را به یکی از موفقترین واکسنها در تاریخ تبدیل کرده است.
آیا واکسن گارداسیل نیاز به یادآور دارد؟
فعلا خیر.
مطالعات نشان دادهاند که سطح آنتیبادی بیش از ۱۵ سال پس از واکسیناسیون همچنان بالا باقی میماند.
اگر در آینده نیاز به یادآور باشد، سازمانهای پزشکی بهروزرسانی خواهند کرد.
مصرف واکسن در مردان
برخلاف تصور عمومی، HPV برای مردان نیز بسیار خطرناک است. بسیاری از موارد سرطان مقعد و حلق در مردان به HPV مرتبط است. بنابراین پسران باید به اندازه دختران واکسینه شوند. واکسیناسیون مردان از جهتی دیگر هم اهمیت دارد؛ چون باعث کاهش انتقال به شریک جنسیشان میشود و ایمنی جامعه را تقویت میکند.
واکسن گارداسیل در دوران بارداری
تزریق واکسن در دوران بارداری توصیه نمیشود، اما اگر بهصورت اتفاقی تزریق انجام شود نگرانی خاصی وجود ندارد. میتوان ادامه دوزها را به بعد از زایمان موکول کرد. در دوران شیردهی تزریق واکسن مانعی ندارد.
آیا واکسن گارداسیل هزینهبر است؟
هزینه واکسن بسته به نوع (۴ ظرفیتی یا ۹ ظرفیتی) و کشور متفاوت است. گارداسیل ۹ معمولاً گرانتر است اما محافظت بیشتری ایجاد میکند. با توجه به اینکه این واکسن میتواند از زگیل تناسلی، ضایعات پیشسرطانی و سرطان جلوگیری کند، هزینه آن در بلندمدت بسیار مقرونبهصرفه محسوب میشود.
بیشتر بخوانید : انواع زگیل تناسلی
آیا واکسن گارداسیل ۱۰۰ درصد از HPV جلوگیری میکند؟
خیر، اما نزدیک به آن است.
چون تنها انواع خاصی از ویروس را پوشش میدهد. بااینحال مهمترین و خطرناکترین تیپها را مهار میکند. بنابراین حتی اگر فرد مبتلا شود، احتمال زگیل یا سرطان بهشدت کاهش مییابد.
چرا واکسیناسیون قبل از شروع رابطه جنسی مهم است؟
زیر ۱۵ سال، سیستم ایمنی واکنش قویتری دارد و اثربخشی واکسن افزایش مییابد. از طرفی چون اغلب این افراد هنوز در معرض ویروس قرار نگرفتهاند، واکسن میتواند حداکثر محافظت ممکن را ایجاد کند. واکسیناسیون پس از شروع روابط همچنان مفید است اما بهترین زمان قبل از آن است.
آیا بعد از واکسن گارداسیل هم نیاز به تست پاپ اسمیر هست؟
بله.
واکسن محافظت بسیار گستردهای ایجاد میکند، اما جایگزین پاپاسمیر یا معاینات دورهای زنان نمیشود. برخی از تیپهای HPV در واکسن وجود ندارند، بنابراین انجام پاپاسمیر ضروری است.
بیشتر بخوانید : درمان خانگی زگیل تناسلی
نقش گارداسیل در کاهش بار بیماریهای جامعه
در کشورهایی که واکسیناسیون گسترده انجام شده، مانند استرالیا، آمارها نشان میدهد:
زگیل تناسلی تقریبا به صفر رسیده
سرطان دهانه رحم در حال حذف شدن است
آلودگی HPV در جمعیت جوان تا ۹۰ درصد کاهش یافته
این تجربه جهانی نشان میدهد که واکسیناسیون میتواند آینده بیماریهای مرتبط با HPV را بهشکل چشمگیری تغییر دهد.
جمعبندی
واکسیناسیون با گارداسیل یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه در حوزه سلامت جنسی و تولیدمثلی است. این واکسن با مکانیسم بسیار ایمن و مؤثر خود میتواند بخش بزرگی از آسیبهایی که HPV ایجاد میکند، از جمله زگیل تناسلی، ضایعات پیشسرطانی و سرطانهای مرتبط را پیشگیری کند.
تزریق در سنین نوجوانی بهترین نتیجه را دارد، اما در بزرگسالان نیز همچنان ارزشمند است. گارداسیل در مطالعات متعدد جهانی اثرگذاری بسیار بالایی نشان داده و یکی از ایمنترین واکسنهای موجود است. با توجه به بار سنگین بیماریهای ناشی از HPV، واکسن گارداسیل سرمایهگذاری ارزشمندی برای حفظ سلامت بلندمدت افراد و جامعه است.
منابع : Ema.europa – Gardasil9
