مقدمه زگیل تناسلی
زگیل تناسلی (Genital Warts) یکی از شایعترین بیماریهای مقاربتی ویروسی است که تاثیر بزرگی بر سلامت عمومی دارد. این ضایعات پوستی میتوانند بار روانی، جسمی و جنسی قابلتوجهی برای فرد ایجاد کنند.
با توجه به اینکه ویروسِ عامل این بیماری ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) بسیار شایع است، آگاهی دقیق درباره علت، راههای انتقال، تشخیص، درمان و پیشگیری، نقش بسیار مهمی در کنترل این عفونت دارد.
در این مقاله، به بررسی کامل زگیل تناسلی میپردازیم، با کلینیک عسکری همراه باشید.
زگیل تناسلی چیست؟
زگیل تناسلی، ضایعات برجسته پوستی یا مخاطی است که در ناحیه دستگاه تناسلی یا اطراف آن ظاهر میشود و ناشی از عفونت HPV است.
این زگیل ها ممکن است بسیار کوچک باشند و به سختی دیده شوند، یا به شکل خوشههایی بزرگتر که سطحی شبیه گلکلم دارند، ظاهر شوند.
در برخی موارد، زگیلها میتوانند در نواحی دیگر مانند لب، زبان یا گلو (در رابطه دهانی) نیز دیده شوند.
لایه اپیتلیالی سطح پوست (بیرونیترین لایه) اغلب میزبان این ضایعات است، که نشاندهنده رابطه تنگاتنگ بین HPV و بافت مخاطی دستگاه تناسلی است.
ویروس HPV و انتقال آن
عامل اصلی زگیل تناسلی، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است.
این ویروس بیش از ۲۰۰ نوع دارد، اما تنها برخی از تیپها باعث زگیل تناسلی میشوند. بهطور خاص، تیپهای HPV-6 و HPV-11 مسئول اکثر موارد زگیل تناسلی هستند.
در طبقهبندی ویروس HPV، برخی تیپها «کمخطر» هستند (مثل ۶ و ۱۱) و عمدتا باعث زگیل شده، ولی تیپهای «پرخطر» (مثل ۱۶، ۱۸ و غیره) میتوانند به تغییرات پیشسرطانی یا سرطانی در بافت مخاطی منجر شوند.
راه های انتقال
عمدهترین مسیر انتقال، تماس پوست به مخاط در روابط جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی است.
حتی در غیاب علائم ظاهری (زگیل) فرد میتواند ناقل باشد، چون ویروس ممکن است بدون ضایعه واضح وجود داشته باشد.
استفاده از کاندوم ریسک انتقال را کاهش میدهد، اما نمیتواند کاملا جلوی انتقال را بگیرد، زیرا تماس پوست به پوست ممکن است نواحی ای را در بر بگیرد که کاندوم آنها را پوشش نمیدهد.
شیوع زگیل تناسلی
طبق آمار برخی منابع پزشکی، بسیاری از افراد جنسی فعال حداقل یکبار در زندگی به HPV آلوده میشوند.
با این وجود، تنها درصدی از افراد مبتلا، ضایعات بالینی (زگیل) را تجربه میکنند، زیرا سیستم ایمنی بسیاری موفق به کنترل ویروس میگردد.
در عین حال، تیپهای پرخطر HPV (غیر از آنهایی که زگیل ایجاد میکنند) میتوانند باعث عواقب جدیتری مثل تغییرات پیشسرطانی شوند، که اهمیت پایش و پیشگیری را افزایش میدهد.
علائم و نشانه ها
علائم زگیل تناسلی ممکن است متفاوت باشند :
ظاهر زگیل ها
زگیلها ممکن است کوچک، تخت یا برجسته باشند.
معمولا رنگی مشابه پوست دارند (صورتی، قهوهای روشن یا رنگ پوست) و گاهی سطح آنها مثل گل کلم است.
در برخی موارد، چند عدد زگیل در یک خوشه دیده میشوند.
ممکن است در نواحی داخلی یا مرطوب دستگاه تناسلی، مثل داخل واژن، دهانه رحم، اطراف مقعد ظاهر شوند.
علائم پوستی
معمولا دردناک نیستند، یعنی اغلب زگیل تناسلی احساس درد شدید ایجاد نمیکند.
ممکن است خارش، سوزش یا رطوبت در ناحیه زگیل دیده شود.
در برخی موارد، خونریزی خفیف نیز گزارش شده است.
تشخیص زگیل تناسلی
تشخیص زگیل تناسلی عمدتاً بالینی است: پزشک با معاینه بصری ضایعات را شناسایی میکند.
در برخی موارد ابهام وجود دارد (مثلاً زگیل بسیار کوچک یا ضایعی که شبیه زگیل نیست)، در این مواقع ممکن است بیوپسی (نمونهبرداری) انجام شود تا بافت ضایعه تحت میکروسکوپ بررسی شود.
علاوه بر این، چون HPV پرخطر میتواند منجر به تغییرات پیشسرطانی در بافت مخاطی شود، در زنان ممکن است تستهایی مثل پاپ اسمیر (Pap smear) یا تست HPV پیشنهاد شود.
تفاوت زگیل تناسلی با تبخال تناسلی
یکی از تشخیصهای افتراقی مهم زگیل تناسلی، تبخال تناسلی (Herpes) است.
چند تفاوت کلیدی :
عامل ویروسی: زگیل تناسلی توسط HPV ایجاد میشود، در حالی که تبخال تناسلی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است.
ظاهر ضایعات: زگیلها معمولاً چند تکه نرم، گوشتی یا شبیه گلکلم هستند.
تبخال بیشتر به شکل تاولهای دردناک یا زخمهای باز ظاهر میشود.
تشخیص: زگیل معمولا بر اساس معاینه تشخیص داده میشود، اما تبخال ممکن است نیاز به سواب (swab) یا آزمایش خون برای تشخیص آنتیبادی HSV داشته باشد.
درمان و دوره بیماری: زگیل ممکن است خودبهخود از بین برود یا با روشهایی کاهش یابد، اما ویروس HPV ممکن است در بدن باقی بماند.
تبخال درمان قطعی ندارد، اما داروهای ضد ویروسی میتوانند تعداد و شدت عودها را کاهش دهند.
قابل پیشگیری بودن: واکسن HPV میتواند تا حدود زیادی از زگیل تناسلی و برخی عوارض HPV پیشگیری کند، در حالی که تبخال ویروسی است که واکسن عمومی مشابه HPV ندارد (در حال حاضر واکسن تبخال تناسلی معمول در دسترس عمومی نیست).
درمان زگیل تناسلی
هدف درمان زگیل تناسلی، حذف ضایعات قابل مشاهده، کاهش علائم و کاهش ریسک انتقال است.
بیشتر بخوانید : دکتر زگیل تناسلی در مشهد
درمان موضعی
پمادها یا محلولهای موضعی دارویی وجود دارند که روی زگیلها گذاشته میشوند تا رشد آنها را متوقف کنند یا آنها را از بین ببرند.
درمانهای موضعی ممکن است برای ضایعات کوچک بسیار مفید باشد، اما در ضایعات بزرگتر یا متعدد، درمان ترکیبی نیاز است.
بیشتر بخوانید : واکسن گارداسیل چیست؟
درمان فیزیکی یا جراحی
کرایوتراپی: منجمد کردن زگیل با نیتروژن مایع. این روش یکی از رایجترین روشهاست.
لیزر درمانی: استفاده از لیزر برای حذف زگیلها در مواردی که موضعها زیاد یا مقاوم به درمان هستند.
کورتاژ یا سوزاندن (الکتروکوتر): حذف فیزیکی ضایعه با ابزار جراحی کوچک یا سوزاندن آن.
مراقبت و پیگیری
حتی پس از حذف زگیل ها، ویروس HPV ممکن است در بدن باقی بماند.
عود زگیل متداول است؛ بنابراین، پیگیری منظم توسط پزشک مهم است.
مشورت با پزشک عفونی یا متخصص پوست اهمیت دارد تا بهترین ترکیب درمانی انتخاب شود.
درمان خانگی و تقویت سیستم ایمنی
برخی پیشنهادات برای تسهیل بهبودی شامل تقویت سیستم ایمنی (مثلاً با تغذیه مناسب، ورزش، خواب کافی) است.
توجه: درمان «خانگی» تنهای ضایعات را واقعی حذف نمیکند مگر با روشهای تایید شده پزشکی، و نباید جایگزین مشورت با پزشک شود.
بیشتر بخوانید : درمان خانگی زگیل تناسلی
پیشگیری از زگیل تناسلی
پیشگیری از زگیل تناسلی، یکی از مهمترین جنبههاست.
واکسنهای HPV (مثل گارداسیل) یکی از مؤثرترین روشها برای پیشگیری از تیپهای HPV که موجب زگیل تناسلی میشوند، است.
واکسیناسیون پیش از شروع فعالیت جنسی، بیشترین اثربخشی را دارد.
رابطه جنسی مطمئن
استفاده از کاندوم تا حد زیادی انتقال HPV را کاهش میدهد، اگرچه نمیتواند به طور کامل آن را حذف کند (زیرا ویروس ممکن است مناطقی را آلوده کند که کاندوم آنها را نمیپوشاند).
کاهش تعداد شرکای جنسی و داشتن یک رابطه پایدار نیز میتواند ریسک انتقال را کم کند.
غربالگری و پایش
در زنان، انجام مرتب پاپ اسمیر (Pap smear) و یا تست HPV به شناسایی تغییرات پیشسرطانی کمک میکند.
افزایش آگاهی عمومی درباره HPV و زگیل تناسلی بسیار مهم است: بسیاری از افراد ناقل هستند بدون اینکه ضایعات واضح داشته باشند.
پیامدها و عوارض
اگرچه زگیل تناسلی بهخودیخود بسیار شایع و اغلب بدون عواقب خطرناک است، اما نمیتوان عوارض آن را دستکم گرفت:
عوارض روانی: داشتن زگیل تناسلی میتواند اضطراب، خجالت و نگرانی از انتقال به شریک جنسی ایجاد کند.
عوارض در دوران بارداری: در برخی موارد، زگیلها میتوانند در بارداری مشکلاتی ایجاد کنند، مثلاً اگر بزرگ باشند ممکن است بر مسیر زایمان تأثیر بگذارند.
عود مکرر: به دلیل باقیماندن ویروس در بدن، زگیلها ممکن است پس از درمان عود کنند.
سرطان (در تیپهای پرخطر): برخی تیپهای پرخطر HPV میتوانند منجر به تغییرات پیشسرطانی یا سرطانی، به ویژه در دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی یا گلو شوند (هرچند این مورد اغلب با زگیلهای معمولی مشاهده نمیشود).
توصیه ها برای بیماران و پزشکان
برای بیماران:
اگر ضایعهای در ناحیه تناسلی مشاهده کردی، به پزشک مراجعه کن. حتی اگر چیزی ندیدهای، اما شک به HPV یا شریک جنسی جدید وجود دارد، معاینه توصیه میشود.
واکسینه شدن در سن مناسب را جدی بگیر، به خصوص اگر هنوز واکسن HPV نزدهای.
پس از درمان، پیگیری پزشکی را جدی بگیر چون احتمال عود وجود دارد.
شریک جنسیات را مطلع کن و در مورد پیشگیری مشترک (کاندوم، واکسیناسیون) صحبت کن.
برای پزشکان:
معاینه بصری منظم را در برنامه معاینات جنسی قرار دهید.
در بیماران با تغییرات مخاطی یا ضایعات مشکوک، بیوپسی را مد نظر قرار دهید.
آموزش و مشاوره در مورد واکسن HPV را به بیماران ارائه دهید.
پیگیری بعد از درمان را تنظیم کنید تا عود یا عوارض احتمالی مدیریت شود.
نتیجهگیری
زگیل تناسلی (Genital Warts) یک عفونت شایع، اما قابل مدیریت است. با درک عمیقتر از ویروس HPV، مسیرهای انتقال، تشخیص دقیق، گزینههای درمانی و راهکارهای پیشگیری، میتوان بار بیماری را کاهش داد و کیفیت زندگی مبتلایان را بهبود بخشید. واکسیناسیون، رابطه جنسی ایمن و پیگیری پزشکی منظم، ستونهای اصلی این مدیریت هستند.
منابع : Healthdirect – Clevelandclinic
